Wokół egzekucji z ruchomości narosło wiele mitów. Najpopularniejszy z nich głosi, że „jeśli nie jestem właścicielem auta w dowodzie rejestracyjnym, komornik nie ma prawa go dotknąć”. Rzeczywistość prawna w 2025 roku jest jednak inna. Nowelizacje Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) znacząco rozszerzyły pole manewru organów egzekucyjnych, przerzucając ciężar dowodu na właścicieli pojazdów.

Szczegółowa analiza art. 845 k.p.c. – Fundament egzekucji

Artykuł 845 Kodeksu postępowania cywilnego to „instrukcja obsługi” dla komornika w kwestii tego, co może, a czego nie może zająć.

Czego dotyczy art. 845 KPC?

To tutaj kryje się odpowiedź na tytułowe pytanie. Przepis stanowi, że komornik zajmuje ruchomości dłużnika będące w jego władaniu. W skrócie: przepis ten definiuje miejsce i zakres zajęcia ruchomości. Zgodnie z jego treścią, komornik może zająć ruchomości dłużnika, które znajdują się:

• Władaniu dłużnika (np. w jego mieszkaniu).

• Władaniu samego wierzyciela.

• Władaniu osoby trzeciej, o ile ta osoba zgadza się na zajęcie lub przyznaje, że przedmiot należy do dłużnika.

Kluczowe zasady wynikające z przepisu

• Domniemanie władania: Komornik nie jest sędzią. Widząc dłużnika za kierownicą auta lub znajdując kluczyki w jego mieszkaniu, przyjmuje, że dłużnik „włada” rzeczą. Komornik nie musi sprawdzać faktur czy umów kupna-sprzedaży na miejscu. Jeśli rzecz znajduje się w mieszkaniu dłużnika, komornik przyjmuje, że dłużnik nią "włada" i ma prawo ją zająć.

• Zajęcie u osoby trzeciej: Jeśli samochód dłużnika stoi w garażu sąsiada, komornik może go zająć tylko wtedy, gdy sąsiad nie wyrazi sprzeciwu lub potwierdzi, że auto należy do dłużnika.

• Proporcjonalność: Komornik powinien zająć tylko tyle ruchomości, ile wystarczy na pokrycie długu oraz kosztów egzekucyjnych.

W przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych komornik może zająć także ruchomości będące we władaniu osoby zamieszkującej wspólnie z dłużnikiem bez zgody tej osoby, chyba że przedstawi ona dowód, że ruchomości są jej własnością.

Komornik umarza postępowanie w niezbędnym zakresie, jeżeli przedstawiono niebudzący wątpliwości dowód na piśmie, że zajęte ruchomości nie stanowią własności dłużnika. Nie dotyczy to sytuacji, w której sam dłużnik dokonał zbycia ruchomości na rzecz osoby trzeciej.

Mit „narzędzia pracy” a rzeczywistość prawna

Zgodnie z art. 829 pkt 4 k.p.c., spod egzekucji wyłączone są:

„narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych”.

To ostatnie sformułowanie – dodane w celu ukrócenia nadużyć – całkowicie zmienia postać rzeczy. Nawet jeśli samochód jest jedynym sposobem dłużnika na zarobkowanie, komornik ma ustawowe prawo do jego zajęcia.

Dlaczego pojazdy nie podlegają tej ochronie?

Ustawodawca uznał, że pojazd mechaniczny jest składnikiem majątku o zbyt wysokiej wartości, by wyłączać go spod egzekucji na tej samej zasadzie co młotek, laptop czy komplet kluczy płatniczych. Gdyby samochody były chronione, większość dłużników deklarowałaby, że są im one niezbędne do pracy, co paraliżowałoby skuteczność egzekucji.

Co nas czeka w 2026 roku? – Nadchodzące ustawy

Ustawodawca zapowiedział już kolejne zmiany, które mają wejść w życie w lutym 2026 roku. Będą one dotyczyć automatyzacji namierzania pojazdów poprzez bezpośrednią integrację systemów komorniczych z systemami ubezpieczycieli (OC/AC). Oznacza to, że komornik dowie się o aucie nie tylko z CEPiK, ale także z informacji o tym, kto opłaca składkę ubezpieczeniową, co jeszcze bardziej ułatwi zajmowanie aut „używanych przez dłużnika, ale nie będących jego własnością”.

Nowelizacja „Cyfrowe Państwo” (Planowana na marzec 2026 r.)

Rządowy projekt zmian (UD152), nad którym prace nabierają tempa, zakłada głęboką integrację systemów. Na mocy planowanej ustawy o zmianie ustawy o komornikach sądowych oraz Kodeksu postępowania cywilnego, komornicy zyskają:

• Bezpośredni wgląd w bazy ubezpieczycieli (UFG): Komornik sprawdzi nie tylko, kto jest właścicielem auta, ale kto figuruje jako główny użytkownik lub osoba opłacająca składkę OC. Jeśli dłużnik płaci ubezpieczenie za „cudze” auto, będzie to wystarczająca podstawa do zajęcia w trybie art. 845 k.p.c.

• E-licytacje jako standard: Zmiany wchodzące w życie 1 marca 2026 r. uczynią licytacje elektroniczne domyślnym sposobem sprzedaży zajętych pojazdów, co przyspieszy proces od momentu zajęcia auta pod blokiem do jego sprzedaży.

Jak się bronić? (Art. 841 k.p.c.)

Jeśli jesteś właścicielem auta, które zajął komornik za długi innej osoby, Twoją jedyną skuteczną drogą jest Powództwo Ekscydencyjne:

• Podstawa: Art. 841 § 1 k.p.c.

• Termin: Masz równo miesiąc od dnia, w którym dowiedziałeś się o zajęciu (np. od dnia, w którym zobaczyłeś naklejkę komorniczą na szybie).

• Adresat: Pozew kierujesz przeciwko wierzycielowi, który prowadzi egzekucję.